2008 yılında ABD de mortage krizi patlat verdi. Aslında bu krizin altında başka şeyler olduğu ortaya çıktı. Bu öyle gözden kaçırılmış bir ekonomik hata değil de bile bile uçurumdan aşağı itilmiş bir arabaya benziyor.
Dünya artık o kadar küresel bir hale geldi ki NewYork'ta olan komik bir olay 1 saat bile geçmeden Türkiye'de tıklanma rekoru kırabiliyor. Küresel dünya aslında ilk başta herkesi heyecanlandırmıştı. Çünkü dünyada artık sınırlar olmayacak, insanlar oturdukları yerlerden başka insanlarla tanışacak ve dünyanın öbür ucundan bir kolye siparişi verebileceklerdi. Ama küreselleşme iyi yanlarının yanından kötü yanları ile de geldi. Biz olayın ekonomik tarafına bakalım.
Merkez Bankaları artık eskisi kadar etkin kurumlar değiller . Ve hükümetler bunu bile bile kendi yapması gereken bütün ekonomik görevleri de merkez bankalarının sırtına bindirmiş durumdalar. Merkez Bankaları da bütün ekonomik olayları kontrol etmeye çalışıyor ama nafile . Artık o kadar küresel bir dünya ki bu dünya hiçbir şekilde kontrol edilemiyor. Size bunu bir örnekle açıklayayım. Mesela Avrupa Merkez Bankası(AMB) ekonomiyi canladırmak için parasal genişleme yapmaya karar veriyor ve piyasadan tahvil alıp piyasaya likitide sağlıyor. Ama olaylar AMB istediği gibi gelişmiyor. Piyasayı canlandırması için sağladığı likitide yatırımcılar tarafından avrupadan dünyanın başka bir ülkesinde götürülüp orada kullanılıyor. Böyle bir ortamda merkez bankaları da hiçbir şeklide istedikleri sonucu alamıyor.
İşte üste anlattığımız bir ortamda bulunuyoruz. 2008 de işte tamda böyle bir ortamda patlak verdi ve bütün dünyayı yerinden sarstı. ABD mortage kredilerini artık en riskli gruplara ( geri ödememe riski en fazla olan kişiler) dağıtmaya başlamıştı. Ve bunları da tahviller şeklinde piyasaya sunup kaynağını başka yerlerden finanse ediyordu. Bir süre sonra şirketler bu işten o kadar çok para kazanmaya başladılar ki bir süre sonra kime kredi verildiği hiç önemli değildi . Sürekli olarak mortage kredisi için tahviller çıkarılıyor ve bunu dünyanın her yerindeki insanlara , şirketlere satıyorlardı. ABD deki insanlarda sürekli artan ev fiyatlarından etkilenmişlerdi. Sürekli kredi çekip ev alıyor ve zaten fiyatlar sürekli yükselecek beklentisi ile krediyi bir şekilde ödeyebileceklerini düşünüyorlardı. Konutta büyük bir balon oluşmuştu. Ve artık her şey sınıra dayanmıştı. Ev kiralama ve satılma oranları düşmeye başlamıştı.Kredilerin geri ödenmesinde de sıkıntılar başlamıştı. Durum böyle olunca konutta balon bir anda patladı ev fiyatları çakıldı.Panik dalgası bir anda her yeri sardı. Finansal çöküntü başladı. Mortage kredisi tahvili alan bütün dünya ki şirketler geri dönmeyen ödemeler yüzünden iflas etmeye başladı.ABD'de de durum aynıydı.
Kriz sonrasın da ortaya çıkan tablo daha garipti. Krizde bazı kişiler çok büyük servetler elde etmiş bir şekilde ortaya çıktı , ABD bazı şirketler iflas eden bütün şirketleri satın alarak daha da büyüdüler. Ve derecelendirme kuruluşlarının aslında nasıl çalıştığını gördük.
Comments
Post a Comment